DIONYSOS KÜLTÜ • BÜLENT ÖZTÜRK Hellen tanr›lar›n›n en eskilerinden olan Dionysos, kültü ve arkeolojik tasvirleri di¤erlerine göre en yayg›n ve s›k olan›d›r. Bu bak›mdan, tarihte pagan kült uygulamalar›n›n son bulmas›ndan günümüze kadar, özellikle Rönesans’tan bafllayarak sanatç›lar›n, daha çok 19. yüzy›ldan itibaren olmak üzere de bilimcilerin en çok ilgisini çeken Antik Ça¤ tanr›s› olma özelli¤ine sahiptir. Bununla birlikte, Dionysos mitleriyle kültleri aras›ndaki iliflkilerin kapsaml› ve komplike olmas›ndan dolay›, bu alanda çok say›da henüz yeterli ölçüde ayd›nlat›lamam›fl problemler bulunmaktad›r. Tanr›n›n Küçükasya’da da yayg›n olarak görülen kültü, böyle sorunlar›n ayd›nlat›lmas›na katk›da bulunacak nitelikte olup bu çal›flmayla ilk kez kapsaml› olarak de¤erlendirilmektedir. Yaz›tlar ›fl›¤›nda Roma ‹mparatorluk Ça¤› Küçükasyas›’ndaki Dionysos kültünü ortaya koymay› amaçlad›¤›m›z ve konuyla ba¤lant›l› tüm yaz›tlar›n bir araya topland›¤› bir katalog kimli¤ine sahip bu çal›flmada, Dionysos kültünün Antik Dünya’daki genel durumuna, Küçükasya’daki co¤rafi yay›l›m›na, Tanr› ad›na yap›lan flenliklerin genel karakterine, Dionysos kült ve sanatç› derneklerinin yap›s›na, bu derneklere ba¤l› kült üyelerinin kimler olduklar›na, kültün di¤er pagan dinler ve H›ristiyanl›k ile olan iliflkilerine tan›kl›k edece¤iz. ROMA ‹MPARATORLUK ÇA⁄I KÜÇÜKASYASI’NDA DIONYSOS KÜLTÜ BÜLENT ÖZTÜRK ISBN 978-605-396-105-5 9 786053 961055 ARKEOLOJ‹ VE SANAT YAYINLARI ARKEOLOJ‹ VE SANAT YAYINLARI Yaz›tlar Ifl›¤›nda Roma ‹mparatorluk Ça¤› Küçükasyas›’nda DIONYSOS KÜLTÜ Bülent ÖZTÜRK Yayımlayan Nezih BAŞGELEN Kapak Tasarım: Sinan ŞANLIER Düzenleme: Serdar KIRAN Baskı: Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti Taksim Cad. Yoğurtçufaik Sok. No: 3 Beyoğlu-İstanbul Tel: (0212) 249 40 60 ISBN: 975-605-396-105-5 ©2010 Arkeoloji ve Sanat Yayınları Her türlü yayın hakkı saklıdır / All rights reserved. Yayınevinin ve yazarın yazılı izni olmaksızın elektronik mekanik, fotokopi ve benzeri araçlarla ya da diğer kaydedici cihazlarla kopyalanamaz, aktarılamaz ve çoğaltılamaz. Kitabevi/Satış Mağazası: arkeo pera www.arkeopera.com Yeniçarşı Cad. No: 16/A, Galatasaray, İstanbul Tel.: 0 212 249 92 26 Fax: 0 212 244 31 64 www.arkeolojisanat.com / info@arkeolojisanat.com İÇİNDEKİLER KISALTMALAR LİSTESİ ................................................................................9 SUNUŞ ...............................................................................................................29 ÖNSÖZ...............................................................................................................30 ABSTRACT .......................................................................................................33 ÖZET ..................................................................................................................35 GİRİŞ ..................................................................................................................37 A. DIONYSOS KÜLTÜNE GENEL BAKIŞ .............................................37 a. Dionysos’un Kökeni ve Doğumu......................................................37 b. Kültün Gelişimi ve Genel Yapısı ......................................................41 B. DIONYSOS KÜLTÜNE İLİŞKİN ANTİK KAYNAKLARIN VE MODERN LİTERATÜRÜN DURUMU ..................................................61 C. ÇALIŞMANIN AMACI VE SINIRLARI .............................................65 D. KURULUŞ DÜZENİ...............................................................................67 E. TEKNİK NOKTALAR ............................................................................68 I. KÜLTÜN COĞRAFİ DAĞILIMI ..............................................................71 A. AIOLIS ......................................................................................................71 a. Kymē......................................................................................................71 B. BITHYNIA ...............................................................................................72 a. Daskyleion (Deniz kıyısındaki).........................................................72 b. Hadrianeia............................................................................................73 c. Hadrianoi ..............................................................................................74 d. Hypios Prousia’sı ................................................................................74 e. Klaudiopolis .........................................................................................75 f. Nikaia .....................................................................................................76 g. Nikomēdeia ..........................................................................................77 h. Olympos Prousia’sı.............................................................................78 ı. Tios (Tieion) .........................................................................................79 C. GALATIA .................................................................................................79 a. Ankyra ...................................................................................................79 b. Pessinous ..............................................................................................81 c. Sarıyar....................................................................................................82 5 D. IŌNIA ...................................................................................................... 82 a. Ephesos ................................................................................................. 83 b. Erythrai ................................................................................................ 91 c. Maiandros Magnēsia’sı ...................................................................... 92 d. Milētos.................................................................................................. 94 e. Priēnē .................................................................................................... 94 f. Smyrna .................................................................................................. 94 g. Teōs ..................................................................................................... 100 E. KAPPADOKIA ..................................................................................... 103 a. Kırşehir............................................................................................... 103 F. KARIA..................................................................................................... 104 a. Aphrodisias........................................................................................ 104 b. Attouda............................................................................................... 105 c. Halikarnassos .................................................................................... 106 d. Knidos ................................................................................................ 106 e. Mylasa ................................................................................................. 107 f. Stratonikeia ........................................................................................ 107 g. Tralleis ................................................................................................ 110 G. KILIKIA ................................................................................................. 112 a. Aigeai .................................................................................................. 112 b. Anazarbos .......................................................................................... 113 c. Diokaisareia ....................................................................................... 113 d. Mopsouhestia .................................................................................... 114 H. LYDIA.................................................................................................... 114 a. Attaleia................................................................................................ 114 b. Ayazviran ........................................................................................... 115 c. Darmara.............................................................................................. 115 d. Dios Hierōn (= Konaklı / Adagüme) ............................................ 116 e. Hierokaisareia ................................................................................... 116 f. Ioulia Gordos ..................................................................................... 117 g. Kaisareia Troketta ............................................................................ 117 h. Kollyda ............................................................................................... 117 ı. Kula ...................................................................................................... 117 j. Kuzeydoğu Lydia ............................................................................... 118 k. Mastaura ............................................................................................ 119 l. Philadelphia........................................................................................ 119 6 m. Saittai .................................................................................................121 n. Sardeis .................................................................................................122 o. Silandos...............................................................................................123 p. Thyaira ................................................................................................124 r. Thyateira .............................................................................................124 s. Tmōlos Dağı .......................................................................................126 I. LYKAONIA .............................................................................................127 a. Ikonion ................................................................................................127 b. Lystra ...................................................................................................127 J. LYKIA.......................................................................................................128 a. Balboura ..............................................................................................128 b. Boubōn................................................................................................128 c. Kadyanda ............................................................................................129 d. Kibyra..................................................................................................129 e. Pinara...................................................................................................130 f. Sidyma..................................................................................................130 g. Tlōs.......................................................................................................130 K. MYSIA.....................................................................................................131 a. Daskyleion ..........................................................................................131 b. Kyzikos................................................................................................131 c. Makestos (Orta) .................................................................................132 d. Pergamon ...........................................................................................133 e. Prokonnesos .......................................................................................136 L. PAMPHYLIA .........................................................................................137 a. Attaleia ................................................................................................137 b. Sidē.......................................................................................................137 M. PHRYGIA..............................................................................................140 a. Aizanoi ................................................................................................140 b. Akmonia .............................................................................................141 c. Avdan...................................................................................................143 d. Dorylaion............................................................................................144 e. Hierapolis............................................................................................145 f. Ilıca (Aşağı) .........................................................................................146 g. Kolossai ...............................................................................................146 h. Kotiaion ..............................................................................................147 ı. Laodikēia..............................................................................................147 7 j. Nakoleia .............................................................................................. 148 k. Orkistos .............................................................................................. 149 l. Sebaste ................................................................................................. 149 N. PISIDIA ................................................................................................. 150 a. Antiokheia.......................................................................................... 150 b. Bilinmeyen Yer ................................................................................. 151 c. Sagalassos ........................................................................................... 151 d. Sibidounda......................................................................................... 152 e. Termēssos........................................................................................... 152 f. Tiberiopolis (Pappa / Yunuslar)..................................................... 156 g. Tymandos .......................................................................................... 157 O. PONTOS................................................................................................ 157 a. Amastris ............................................................................................. 157 P. TRŌAS.................................................................................................... 158 a. Aleksandreia Trōas........................................................................... 158 b. Ilion..................................................................................................... 159 II. KÜLT ORGANİZASYONLARI............................................................. 160 A. KÜLTE İLİŞKİN DERNEKLER ......................................................... 160 B. KÜLT ÜYELERİ VE GÖREVLERİ .................................................... 167 C. KÜLT ŞENLİKLERİ ............................................................................. 172 D. KÜLTÜN FİNANSMANI ................................................................... 175 E. KÜLTE İLİŞKİN KIYAFET VE SEMBOLLER................................. 177 GENEL DEĞERLENDİRME ....................................................................... 180 DIONYSOS KÜLTÜNE İLİŞKİN METİNDE GEÇEN KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ ...................................... 196 DIONYSOS’UN ROMA İMPARATORLUK ÇAĞI KÜÇÜKASYASI’NDAKİ EPITHETON’LARI DİZİNİ ......................... 210 ANTİK KAYNAKLAR DİZİNİ .................................................................. 212 A. EDEBİ ESERLER .................................................................................. 212 B. YAZITLAR............................................................................................. 212 DİZİN .............................................................................................................. 222 RESİMLER ...................................................................................................... 231 8 ÖNSÖZ İnsanoğlu, varoluşundan itibarenki süreçte, içinde yaşadığı dünyanın mucizevi görünen tabiat düzeninin ve doğa olaylarının zihninde cevaplayamadığı ve açıklayamadığı nedenlerini, karşısında kendini aciz gördüğü doğaüstü güçlere bağlamış; zaman içinde bu güçleri tanrı-tanrıça kavramında bir çatı altında toplayarak, onlara farklı zaman farklı coğrafyalarda farklı isimler altında bir kimlik kazandırarak, portrelerini çizmiştir. Sonra da gerek bu güçlerin gazabından korunmak gerekse bağlılıklarını sunmak adına kurallarını kendisinin koyduğu ve çerçevesini belirlediği tapınımının gereklerini yerine getirmiştir. Antik Çağ tarihi boyunca din ve inanç olgusu, sadece insan yaşamını şekillendiren en önemli olgulardan biri olarak kalmamış; bununla birlikte toplumların veya devletlerin dinsel, sosyo-kültürel ve hatta sosyo-ekonomik yaşamını belirleyen en önemli faktörlerden biri olmuştur. Bunlar içinde biri var ki, kökenini henüz tam olarak bilemesek de, hemen her zamanda ve toplumda var olmuş hatta bugün bile bu etkisini korumuştur. Çok genel adlandırılmasıyla Hellenler’in Dionysos’udur bu tanrı. Romalılar’ın da Bacchus’u. Roma egemenliğiyle birlikte, Küçükasya, adım adım Roma’nın eyaleti haline gelmeye başlamış, Augustus ile birlikte imparatorluk yönetimine geçilmesiyle de imparatorlara ve Roma’ya bağlılığın simgesi olan imparatorluk ve Tanrıça Roma (Dea Roma) kültlerinin etkisi dinsel yaşamda kendini iyiden iyiye hissettirmeye başlamıştır. Roma egemenliği altında yaşamaya başlayan halk ise eski pagan geleneklerini ve dinsel inançlarını rahatça sürdürmeye devam etmiştir; ancak Roma’ya bağlılığını göstermek ve imparatorluk kültünü yüceltmek şartıyla. Bir yandan da pagan dinlerinin karşıtı Hıristiyanlık’ın artan şekilde kendine taraftar bulmaya başladığı gerçeği ortadaydı. İşte böyle siyasal ve sosyo-kültürel bir ortam içinde, Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’ndaki Dionysos kültünün durumu, 30 belki bir gizem dini olmasından kaynaklanarak dışarıya fazla bilgi vermemesi belki de henüz kapsamlı ve ayrıntılı çalışmaların yapılamamış olması nedeniyle, birçok noktada aydınlanmamış olup, yapılan çalışmalar kentsel ya da bölgesel düzeyde kalmıştır; elimizdeki bilgiler ise dağınık hâldedir. Yazılı belgeler ışığında Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’ndaki Dionysos kültünü ortaya koymayı amaçladığımız bu çalışmanın esasını Marmara Üniversitesi Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı’nda Prof. Dr. Bülent İplikçioğlu’nun danışmanlığında hazırladığım “Principatus Devri Küçükasyası’nda Dionysos Kültü” isimli yüksek lisans tezim oluşturmaktadır. Tezin kabul gördüğü Mart 2006 tarihinden yayımlanma aşamasına kadar süreçte, öncelikle çalışmanın zaman aralığı Roma İmparatorluk Çağı olarak genişletilmiştir. Bunun yanı sıra kültle direkt olarak bağlantılı yeni bulunan yazıtların eklenmesi de uygun görülmüştür. Çalışmadaki önemli bir değişiklik ise görsel anlamda olmuştur: Bilhassa Dionysos’un yaşam öyküsünü yansıtan arkeolojik malzemelere ait fotoğrafların yenilenmesi görsel kaliteyi arttırmış böylece metnin okunmasını daha zevkli hale getirmeyi ve anlaşılabilirliğini bir kat daha arttırmayı amaçlamıştır. Yeni ulaşabildiğimiz yazıt fotoğraflarının eklenmesi de yazıt kataloğunun görsel zenginliğine ayrıca katkıda bulunmuştur. Sonuç olarak burada her ne kadar Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’ndaki Dionysos kültü ortaya konulmaya çalışılmışsa da, sadece bununla sınırlı kalınmamış, bununla birlikte bu çalışma hem konu sınırları dahilinde bir yazıt kataloğu kimliğine bürünmüş hem de Dionysos mitolojisini ve kültünü genel anlamda yansıtan bir eser niteliğini kazanmıştır. Her aşamasında araştırma yapmaktan çok büyük keyif aldığım böylesine zevkli bir konu üzerinde çalışma fırsatını bana sunan ve başından sonuna kadar gerekli ilgisini ve dikkatini benden esirgemeyip; ayrıca bu çalışmanın yayımlanmasına vesile olan Sayın Hocam Prof. Dr. Bülent 31 İPLİKÇİOĞLU’na; çalışmamı inceleyerek değerli düşüncelerini eksik etmeyen ve sağladığı modern kaynak kitaplarla eksiklerimi gidermemi sağlayan Sayın Hocam Prof. Dr. Mustafa Hamdi SAYAR’a; tüm çalışmam boyunca bilgisini, tecrübesini ve manevi desteğini hiçbir zaman eksik etmeden, bana sabırla destek olan Değerli Hocam Dr. Hüseyin Sami ÖZTÜRK’e; kütüphane çalışmalarım sırasında büyük yardımlarını gördüğüm Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi’nden Ümit TOPUZ ve Isabelle VERDIER ile İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü Kütüphanesi’nden Ali AKKAYA ve Banu DOĞAN’a; tecrübelerinden sıkça yararlandığım Araş. Gör. Filiz DÖNMEZ-ÖZTÜRK’e; araştırmalarımda destek veren Melissa M. E. YÜCEL’e; elindeki modern literatürü benimle paylaşma inceliğini gösteren Yar. Doç. Dr. Emre ERTEN’e; sihirli elleriyle metnin bilgisayar düzenlenmesinde yardımcı olan Kevser KAHYAOĞLU’ na; metni titizlikle gözden geçiren Erkan ILDIZ’a; harita oluşumunda katkıda bulunan Şebnem ÖZTÜRK ve Levent ÖZTÜRK’e; yayımlanma aşamasında fotoğraf arşivlerinden yararlandığım Nizami ÇUBUK, Mesut ILGIM, Doç. Dr. Cumhur TANRIVER ve İnci TÜRKOĞLU’na; bu süreçte manevi destekleriyle varlıklarını hep yanımda hissettiğim değerli hocalarım Prof. Dr. Güler ÇELGİN, Prof. Dr. Vedat ÇELGİN, Prof. Dr. Sümer ATASOY ile değerli dost İhsan Fahri SÖNMEZ’e; yayın hayatında 30 yılı geride bırakan ve şahsıma verdiği manevi destekle çalışmamın yayımlanmasını gerçekleştiren Nezih BAŞGELEN’e; başta kitabın düzenlemesinde özenli gayretler gösteren Serdar KIRAN ve Sinan ŞANLIER’e olmak üzere, yayın aşamasında emeği geçen tüm Arkeoloji ve Sanat Yayınları ailesine teşekkür ederim. Bülent Öztürk İstanbul, Mayıs 2010 32 ABSTRACT THE CULT OF DIONYSOS IN ASIA MINOR IN THE ROMAN IMPERIAL AGE Making his presence, which can be traced long before the Archaic Age, deeply felt mainly in Hellas, Asia Minor and then in Rome throughout the ancient world, Dionysos, depending on the place and time, appears before us sometimes as a god of grape-wine, sometimes as a god of theatre and acting arts and sometimes as a religious power shaped according to the local needs, however, he has generally been a god of nature representing the fertility and abundance. According to the inscriptions, Dionysos was mentioned with many epithetons in Asia Minor of the Roman Imperial Age, and that he was a god of nature bringing abundance-fertility and his many other features can be observed by these epithetons. Depending on the long stated customs, the cult of Dionysos in Asia Minor survived throughout the Roman Imperial Age (especially in the II-III. Century A.D. with festivals, cult associations and structuring, artists (musicians, players, dancers) that served his cult. According to the written records, festivals such as Dionysia, Lēnaia, Anthestēria, Trietēris organized in the name of Dionysos were celebrated. Dance, music and play competitions were made in these festivals maintained by the rich citizens or directors and not commonly known cult rituals were performed. Besides the associations of synodos artists called by different names in different times in the large cities of the west, cult associations broad in scope such as thiasos, speira or cult member groups with large audience in various names were active both in worshipping and these festivals. In order to achieve this, undoubtedly, both artist associations and cult associations had to have a well organized governing structure. Names were given to the cult members according to the task taken. These members also had to 33 pay a membership fee in order to be a member or to continue to be one. Actually, these fees were as important as the epimeletes in the maintanance of these associations. In addition, they were supported both materially and spiritually by the Roman emperors or provincial governors. Although the paganic religious activities in the lands of Asia Minor under the control of Rome were left to the free will of the cities, they would not be strong without the respect shown for the cults of the emperors, emperor and the Roman goddess (Dea Roma). The worshipping of Dionysos could only develop with the close relations with the emperors and the Roman Empire. Correspondingly, supporting a paganic cult significant for the people, the Roman Empire gained the sympathy of the people and also kept them loyal to Rome. The deification of the Roman emperors began with General Marcus Antonius, who was wellcomed as “New Dionysos” on his arrival to Ephesos, and continued in the Roman Imperial Age. During this period the associations in Anazarbos, Ankyra, Ephesos, Teōs, Aphrodisias and Sardeis characterised Emperor Hadrianus, Commodus and Caracalla by this epitheton. Thus, they deified them by considering them equal with Dionysos. Dionysos also had common worship with imperial or Dea Roma cult besides the common paganic worship of Zeus and Dēmētēr. Like all other paganic religions, the cult of Dionysos broke down with the strengthening Christianity with which it had opposite doctrines and finally with the acceptance of Christianity as the official religion of the state. However, many features of the Dionysos cult continued to exist in Asia Minor both in Christian features and local cultures and traditions. Today it still continues this effect. 34 ÖZET Arkaik Çağ’dan çok daha eskilere götürebildiğimiz varlığını, coğrafi olarak başta Hellas, Küçükasya ve sonraları Roma olmak üzere tüm Antik Çağ coğrafyasında etkin bir şekilde hissettiren Dionysos, yer ve zaman farkına bağlı olarak, bazı yerlerde üzüm-şarap tanrısı, bazılarında tiyatro ve sahne sanatlarının tanrısı, bazılarında ise yerel ihtiyaçlar doğrultusunda şekillendirilmiş dinsel bir güç olarak karşımıza çıkmıştır. Ama genel olarak bereket ve bolluğu temsil eden bir doğa tanrısı kimliğine sahip olmuştur. Yazıtlardan anlaşıldığına göre Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’ nda birçok epitheton ile anılan Dionysos’un, bolluk-bereket getiren bir doğa tanrısı olduğu ve diğer başka özellikleri gene bu epitheton’larından anlaşılmaktadır. Küçükasya’daki Dionysos kültü Roma İmparatorluk Çağı boyunca (bilhassa M.S. II-III. yüzyılarda), öncesinden gelen bir geleneğe bağlı olarak şenlikleri, kült dernekleri ve yapılanması, kültüne hizmet eden sanatçıları (müzisyenler, oyuncular, dansçılar) ile varlığını sürdürmüştür. Yazılı belgelerden bu dönemde büyük ve zengin kentlerde hâlâ Dionysia, Lēnaia, Anthestēria, Trietēris gibi Dionysos adına tertiplenen şenliklerin kutlandığını; masrafları, epimeletes olarak bildiğimiz kentin zengin vatandaşları ya da yöneticileri tarafından karşılanan bu şenliklerde külte ilişkin dans, müzik ve oyun yarışmaların yapıldığını ve herkesçe bilinmeyen kült ritüellerinin uygulandığını öğrenmekteyiz. Bilhassa batı kesimlerdeki büyük kentlerdeki, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılan synodos sanatçı derneklerinin yanında thiasos, speira gibi daha geniş kapsamlı kült dernekleri ya da en yaygını mystai olan çeşitli adlar altında toplanan geniş kitleli kült üye grupları hem tapınımda, hem de bu şenliklerde aktif olmuşlardır. Şüphesiz ki bunu gerçekleştirebilmek adına gerek sanatçı dernekleri gerekse kült dernekleri, iyi organize olmuş bir idari yapılanmaya sahip olmak durumundaydı. Bu derneklerde üstlendikleri görevlere 35 göre adlandırılan kült üyelerinin, üye olabilmeleri veya üyeliklerini sürdürebilmeleri için ödemek zorunda oldukları aidatlar da vardı. Esasen bu derneklerin finansmanının karşılanmasında bu aidatlar, en az epimeletes’ ler kadar önemliydi. Ayrıca Roma imparatorlarının ya da eyalet yöneticilerinin hem manevi hem de maddi desteğini alıyorlardı. Zira bu dönemde Roma egemenliği altında bulunan Küçükasya topraklarındaki pagan dinsel yaşam her ne kadar kentlerin özgür iradesine bırakılmışsa da, imparatorlara, imparator ve Roma Tanrıçası (Dea Roma) kültüne gösterilen saygı olmaksızın güçlü kalamazdı. Küçükasya Dionysos tapınımı da, tamamıyla imparatorlar ve Roma İmparatorluğu ile kurulan güçlü bağlar sayesinde gelişebilmiştir. Bununla paralel olarak da Roma İmparatorluğu, halk için önemli olan pagan bir kültü destekleyerek, hem halkın sempatisini kazanmakta, hem de böylece onların Roma’ya olan bağlılığını sürdürmek amacını gütmekteydi. General Marcus Antonius’un Ephesos’a gelişinde “Yeni Dionysos” olarak karşılanmasıyla başlayan Romalı devlet adamlarını tanrılaştırma geleneği, Roma İmparatorluk Çağı’nda da sürmüş; bu dönemde özellikle Anazarbos, Ankyra, Ephesos, Teōs, Aphrodisias ve Sardeis’teki dernekler, İmparator Hadrianus, Commodus ve Caracalla’yı bu sıfatla nitelendirmişler, böylece onları Dionysos ile bir tutarak tanrılaştırmışlardır. İmparatorluk veya Dea Roma kültü ile ortak tapınımı da görülen Dionysos’un Zeus ve Dēmētēr gibi pagan tanrı-tanrıçalarla da ortak tapınımı söz konusudur. Diğer pagan dinler gibi Dionysos kültünün yıkımı da, öğretilerinin birbirine tamamen ters düştüğü Hıristiyanlık dininin güçlenmesiyle ve nihayetinde M.S. 391’de imparatorluğun resmî dini olmasıyla gerçekleşmiştir. Ancak Dionysos kültünün birçok unsuru, Küçükasya topraklarında, gerek Hıristiyanlık unsurlarında gerekse halk kültür ve geleneklerinde yaşamaya devam etmiştir. Bugün de bu etkisini göstermeye devam etmektedir. 36 DİZİN agōn, 81, 102, 158 a¦gwnoqeth¢j, 55, 90, 93, 99, 102, 126, 128, 136, 167, 171, 176, 196 agōnothetēs, 55, 90, 93, 99, 102 Agrippinilla, 49, 123, 164, 167, 168, 169 Aigeai, 112, 181, 183, 186, 201, 210 Aiolis, 181 Airai, 102 Aizanoi, 140, 185, 201 Akmonia, 141, 150, 160, 161, 163, 174, 183, 201, 210 aksiologōtatē, 105 Aleksandreia Trōas, 60, 158, 167 Amisos, 61 Anazarbos, 18, 37, 113, 183, 186, 201, 210 Ankyra, 37, 79, 150, 165, 183, 188 ’Anqesth¢ria, 43, 196 Anthesthēria, 43 Antiokhos, 52, 206 Antonaia, 46 Antoninus Pius, 89, 98, 106, 110, 137, 141, 147, 188, 189, 190 a¦ntrofu¢lakej, 168, 170, 174, 196 Apameia Barışı, 56 Aphrodisias, 11, 21, 26, 37, 104, 165, 166, 181, 183, 189 Apollōn, 40, 41, 71, 93, 185 Apollōnidēs Hermias, 109 aÃppaj, 92, 93, 124, 167, 171, 196, 204 appas, 93, 124 Ariadnē, 41 a)rxaiÍoj mu/sthj, 168 ¡Arxe¢bakxoj, 196 arkhiatros, 118 a)rxi¿atroj, 118 a¦rxiba¢ssarai, 168, 169, 196 a¦rxiba¢ssaroi, 169, 196 a¦rxibou¢koloj, 115, 122, 136, 161, 167, 169, 196 arkhiboukolos, 115, 122 a)rxie/reia, 105, 196 a¦rxiereu¢j, 81, 102, 105, 126, 137, 150, 156, 167, 168, 196 a¦rximu¢sthj, 67, 77, 92, 93, 115, 161, 168, 197 a¦rxineani¢skoi, 168, 170, 197 a¦po£ Dionu¢sou, 196 arkhimystēs, 77, 93, 115 Arrianos, 9, 37 Artemis, 12, 89, 99, 155, 185, 186 Asia Eyaleti, 103, 106, 111, 126, 176 a¦sia¢rxhj, 98 asiarkhēs, 98 Athēna, 40, 77, 139, 185, 186 Attaleia, 114, 128, 137, 160, 203, 210 Augustus, 31, 66, 71, 72, 119, 136, 137 aulos, 45 Aurelius II. Thoantianos, 128 Aurelius Polyneikēs, 142 Avdan, 143, 161, 162, 178, 185 Ba/gxoj, 156, 197, 210 Ba/kxioj, 54, 58, 85, 89, 197, 204, 211 Ba¢kxeioj, 197, 210 Ba¢kxoj, 58, 77, 91, 98, 131, 144, 167, 185, 196, 197, 201, 210 222 çift taraflı balta, 145 cista mystica, 78, 79, 170, 179, 202 Claudia Tryphaina, 103 Claudius, 75, 82, 94, 102, 103, 105, 110, 126, 135, 136, 137, 139, 146, 152, 176, 183, 189 Commodus, 37, 88, 90, 139, 183 Constantinus, 182 crepitaculum, 165, 205 cultus deorum, 47 dadouªxoj, 145, 168, 170, 198 Daskyleion, 11, 72, 73, 131, 161, 197, 198, 199, 202, 210 Dea Roma, 37, 139, 154, 183, 186 deipnisterion, 139, 174 Delphoi, 54 Dēmētēr, 40, 42, 47, 88, 89, 99, 112, 169, 184, 185, 186, 201 Dēmētēr Karpophoros, 112, 186 dēmos, 54, 91, 102, 103, 105, 107, 109, 114, 120, 126, 128, 137, 139, 156 dh=moj, 87, 101, 104, 105, 108, 109, 114, 124, 137, 153 dhmiourgo¢j, 139 Dhmo¢sioj, 58, 198 diataksis, 120 dia¢tacij, 120, 164, 198 diataci¢arxoj, 136, 164, 167, 198 Didyma, 50 Dio/nusoj Breiseu/j, 97, 98, 174 Dio¢nusoj ¦Arxe¢bakxoj, 59 Dio¢nusoj Ba¢kxeioj, 106 Dio¢nusoj Ba¢kxioj, 55 Dio¢nusoj Ba¢kxoj, 58 Dio/nusoj Flei¿oj, 94 Dio¢nusoj Fle¢oj, 88 Dio¢nusoj Fleu¢j, 53, 55 Dio¢nusoj Kalli¢karpoj, 82, 113, 114 Ba¢kxoj Mega¢loj, 77, 185, 197, 210 ba¢ssara, 90, 169, 198 ba¢ssarai, 169 Ba¢xoj, 98, 131, 197, 210 Bacchanalia, 47, 48, 49 Bacchus, 13, 31, 39, 47, 48, 49, 53, 61, 63, 142, 197 Bakkhalar, 13, 39, 45, 204 Bakkheia, 100 Bakkheion, 91, 100, 132 Bakkhos, 45, 58, 75, 77, 83, 91, 98, 117, 131, 144, 192, 197, 204, 206 Bakkhos Megalos, 77 Bakxeiªa, 100, 193, Bakxeu¢j, 159, 197, 210 Bakxiªa, 107, 197 Balboura, 128, 139, 183 Bambulei¢oj, 60, 197 Bambyleios, 60, 197 bassa¢ra, 167 bassara, 90 Baxxeiªon, 91, 100 Baxxiko£j, 75 Bithynia, 57, 161, 163, 181 bouko¢loj, 83, 90, 135, 136, 157, 167, 172, 173, 196, 198, 209 boukolos, 83, 90, 157 boulē, 91, 103, 105, 109, 114, 120, 125, 126, 128, 137, 156 Breiseu¢j, 97, 99, 162, 198, 210 Breiseus, 97, 98, 99 Brh¢seuj, 97, 98, 198, 210 Brēseus, 97, 98 Bro¢mioj, 73, 78, 88, 100, 117, 132, 135, 163, 173, 185, 198, 210 Bromios, 73, 78, 88, 100, 115, 117 Calpurnius Rēginianus, 150, 151 Caracalla, 37, 102, 183 chous, 132 223 Dionysos Kebrēnios, 73 Dionysos Phleos, 53, 55, 88, 186, 192 Dionysos Sanatçıları, 46, 51, 56, 82, 89, 94, 98, 105, 123, 128, 135, 139, 183, 187, 207 Dionysos Şenlikleri, 46, 55, 60, 72, 77, 89, 91, 170, 171, 173, 196, 199, 204, 207 Dionysos Sētaneios, 102, 206 Dionysos-Osiris, 49 Dios Hierōn, 116, 183, 185 Diounsij, 149, 199, 210 Diounsis, 10, 149 diqu¢ramboj, 199 Domitianus, 75, 79, 100, 113, 135, 183 Dorylaion, 98, 143, 144, 161, 162, 179, 199, 210 e¦glogistai¿, 152 Eleusis, 42, 169, 201 ’Enagw¢nioj, 93, 199 Enagōnios, 93 ’Eph¢kooj, 123, 129, 185, 199 Epēkoos, 123 Ephesos, 15, 16, 18, 19, 22, 37, 50, 52, 53, 64, 83, 88, 89, 90, 91, 99, 106, 161, 162, 165, 166, 169, 172, 173, 174, 175, 177, 181, 183, 186, 188, 193, 201, 202, 204, 205, 206, 209, 210, 211 e¦pimelhth¢j, 88, 89, 90, 120, 171, 175, 199 ’Epifanh£j Qeo¢j, 144, 199 epimelētēs, 88, 89, 90, 98, 120 epistylion, 91 epitheton, 36, 41, 50, 53, 54, 55, 56, 58, 59, 60, 62, 63, 64, 66, 67, 71, 76, 87, 88, 89, 91, 93, 97, 99, 102, 103, 112, 115, 117, 119, 123, 132, Dio¢nusoj Kaqhgemw¢n, 52, 56, 102, 119, 125, 135, 150 Diokaisareia, 113, 186, 201, 210 Diōn Khrysostomos, 76 Dionu¢seia, 101, 172 Dionu¢sia, 43, 53, 103, 106, 110, 172, 193, 199 Dionysia, 36, 43, 46, 53, 78, 91, 103, 106, 110, 202 Dionusi¢aj, 75, 122, 164, 209 Dionusiako¢j, 79 Dionysiakos, 79 Dionysias, 75, 121 Dionysos, 9, 10, 11, 13, 19, 22, 25, 27, 30, 31, 32, 36, 37, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 49, 50, 51, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 61, 62, 63, 64, 65, 67, 68, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 81, 82, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 97, 98, 99, 100, 102, 103, 104, 106, 107, 109, 110, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 122, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131, 132, 135, 136, 137, 139, 140, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179, 180, 182, 184, 185, 186, 187, 190, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209 Dionysos Akhebakhos, 59 Dionysos Bakkhios, 54 Dionysos Bakkhos, 58 Dionysos Kallikarpos, 82 Dionysos Kathēgemōn, 52, 56, 102, 120, 123, 183, 192 224 135, 137, 144, 150, 152, 180, 184, 185, 196, 197, 198, 199, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 209 ’Hrikepai¤¤oj, 116, 199 Ērikepaios, 116, 199 Erythrai, 13, 15, 50, 53, 64, 91, 160, 205, 209, 211 euergetēs, 146, 156 Euhios, 61 Eumēlos, 111 Eumenēs, 52, 56 Euripidēs, 13, 37, 39, 59 fallo¢j, 179, 203, 208 fallofo¢roj, 168, 170, 208 Fle/oj, 87 Fle/uj, 53, 55, 184, 209, 211 Flei¿oj, 184, 209, 211 fulh, 75, 79, 122, 164 Galatia, 21, 26, 150, 181, 201 gerousia, 139, 174, 186 Girit, 37, 40 Gizemler Evi, 49 grammateu¢j, 125, 132, 167, 170, 198 Hadrianus, 37, 77, 81, 88, 89, 90, 92, 98, 105, 123, 125, 135, 137, 141, 142, 158, 162, 183, 188, 189, 190 Halikarnassos, 58, 106, 197, 210 Hēra, 37 Hērakleitos Eudēmos Dēmētrios, 109 Heraklēs, 56, 77, 106 Hermēs, 39, 44, 93, 156, 186 Hıristiyanlık, 31, 37, 66, 91, 182, 183, 193, 194 hieronomos, 159 i¸erofa¢nthj, 88, 89, 90, 93, 116, 117, 118, 120, 122, 142, 145, 146, 167, 168, 169, 201 hierophantēs, 88, 89, 90, 93, 116, 118, 120, 122 Himerios, 15, 58 Hindistan, 37, 39, 45, 46, 208 Hititler, 184, 186 Homonoia, 76, 77 Hypios Prousia’sı, 57, 74, 164 hypotrophos, 93 i¦a¢kxein, 109 i¦akxistai, 109, 163, 173, 176 i¸ereu¢j, 89, 93, 103, 105, 106, 111, 113, 114, 116, 126, 127, 129, 130, 137, 142, 150, 155, 156, 159, 167, 168, 201 i¸eroi£ ba/kxoi, 168, 201 i¸erono/moj, 159, 201 i¸eromnh¢mwn, 168, 170, 201 Iakkhiastēs’ler, 110 Iakkhos, 42, 109 Iasos, 58 Ilıca, 146, 161, 162, 179, 185 Ilion, 60, 158, 160, 197, 210 Ino, 39, 54 Iōnia-Hellēspontos Dionysos Sanatçıları Derneği, 46, 51, 187 Iulius Aurelius Kharidēmos, 105 İvriz Kabartması, 184, 186 Kalli¢karpoj, 112, 201, 210 Kallikarpos, 82, 112, 113, 114, 186 kanqa/roj, 45, 202 kantharos, 131, 148, 151, 179 Kappadokia, 103, 181 Kaqhgemw¢n, 56, 102, 106, 119, 122, 125, 126, 135, 142, 146, 150, 161, 174, 185, 201, 210 Kathēgemōn, 52, 56, 57, 102, 119 kaqierwkw¢j, 90, 167, 175, 201 Karia, 11, 57, 181 Karpofo¢roj, 112 Karpophoros, 112, 135 225 Karpotro/foj, 112 Karpotrophos, 112 katagwgi¿a, 91 katagōgia, 91 Katagw¢gioj, 55, 202 kata¢zwsma, 120, 122, 164, 178, 202 katazōsma, 120, 122 kathierōkōs, 90 Kebrenios, 73, 202 Kebrhni¢oj, 73 Keramos, 58 khiton, 145 Kibyra, 26, 129, 185, 199, 210 Kilikia, 59, 181, 184, 186, 201 Kissofo¢roj, 91, 202, 210 Kissophoros, 91 kistafo¢roi, 168, 170, 202 Klazomenai, 13, 15, 55, 64 Knidos, 17, 57, 106, 172, 197 kült çıngırakçısı, 78, 118, 147, 165, 171, 178, 205 Kybelē, 57, 185, 202 Kymē, 59, 71, 163, 172, 176, 204, 211 L. Septimius Tryphōn, 102 labrys, 145 Lebedos, 52 Lh¢naia, 43, 172, 173, 174, 193, 203 Lēnaia, 36, 43 Lhnaiw-n, 53, 90, 93, 172, 174, 203 Lēnaiōn, 53, 90, 93 Liber Pater, 47, 48 Liberalia, 48 Licinius, 182, 193 liknafo¢roi, 168, 170, 203 li¢knon, 179, 203 Loryma, 14, 58, 115, 203 Lucius Verus, 98, 155 Lydia, 37, 39, 58, 114, 118, 161, 163, 164, 178, 181, 203 Lykaonia, 127, 181 Lykia, 64, 128, 139, 181 Magnēsia, 50, 54, 92, 124, 173, 174, 176, 199, 210 Maiandros Magnēsia’sı, 161, 172 Maina¢dej, 203 Mainas, 44, 54, 169 Makestos, 132, 173, 210 Marcus Aurelius, 19, 75, 79, 89, 92, 98, 113, 142, 154, 183, 189 Marcus Flavius Carminius Athēnagoras, 139 Marcus Ulpius Appuleianus Flavianus, 141 Me¢gaj Qe¢oj, 185, 210 Mēn Petraeitos, 117 Mēn Tiamos, 117 meşale, 145 Mētēr Theōn, 117 koino£n tw½n peri£ to£n Dio¢nuson Texnitw½n e¹p¡ ¦Iwni¢aj kai£ ¥Ellhspo¢ntou, 46, 51 köpek, 131, 145, 151 Korē, 127 Korhsei¢thj, 88, 202, 210 Korēseitēs, 88 Korybas, 157 koru¢baj, 172 Koru¢bantej, 83, 157, 202 Kotiaion, 147, 165, 171 kroupe¢zia, 164, 205 ktistēs, 57, 79 Küçükasya, 30, 31, 32, 36, 37, 41, 46, 50, 55, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 97, 135, 152, 160, 161, 163, 165, 167, 170, 171, 172, 178, 179, 180, 181, 182, 185, 186, 187, 191, 192, 193, 194, 195 Kula, 117, 171 226 Milētos, 50, 54, 94, 165, 166, 197 Mısır, 41, 42, 46, 51, 192, 207 Mithridatēs, 61 Mopsouhestia, 12, 114, 186, 201, 210 Mou/sa, 136 mu¢stai, 73, 83, 88, 89, 96, 97, 98, 99, 101, 102, 110, 111, 120, 129, 141, 143, 144, 146, 148, 150, 161, 162, 167, 168, 176, 186, 196, 197, 203 mu¢sthj, 93, 94, 95, 120, 126, 154, 167, 168, 196 mustagwgo¢j, 89, 167, 168 musth¢ria, 71, 72, 88, 110, 135, 136, 172, 193, 203 Mylasa, 14, 17, 58, 107, 197 Myōnidēs Damylas, 109, 110, 163, 176 Myōnidēs Damylas Meneklēs, 109 mystagōgos, 89 mystēria, 72, 88, 110 mystērion, 42, 50 mystēs, 93, 94, 120 Nakoleia, 143, 148, 160, 161, 162, 179 Narqakofo¢roj, 58, 115 Narthakophoros, 58 narqhkofo¢roj, 115, 167, 170 narthēkophoros, 115 na¢rqhc, 45, 58, 179, 203, 204 narthēks, 45, 58, 170, 203, 204 ne¢oi mu¢stai, 145 Ne¢oj Dio¢nusoj, 46, 48, 53, 81, 88, 89, 102, 105, 123 Neandria, 60 neani¿ai, 140, 192 neani¢skoi, 170, 197 nebri¢j, 45, 177, 179, 204 nebris, 45, 145, 179 nektar, 78, 173 Nemesis, 77, 97 neo¢baxxoi, 143, 162, 192, 204 newko¢roj, 98 neōkoros, 98, 139, 186 neopoio-j, 91 neopoios, 91 Nikaia, 15, 57, 76, 77, 79, 196, 197, 205, 210, 211 Nikomēdeia, 77, 172, 173, 198, 210 Nu¢mfh, 44 Nymphē, 39, 44, 171 Nysa, 17, 39, 46, 89 Nysius, 61 Oreioj, 85, 89 o)rxhsth¢j, 75, 125, 167, 172, 204 o¦reiogu¢adoj, 90 oikonomos, 129 oikos, 159 Olympos Prousia’sı, 78, 164, 165, 171, 178, 205 oreiogyados, 90 Oreios Bakkhios, 89 Orpheusçu, 39, 40, 100, 116, 140, 167, 186 palaio£j ge¢rwn, 124, 167, 171, 204 palaios gerōn, 124 Pamphylia, 139, 181 Pan, 53, 71, 108, 145 Panathēnaia, 46 Pandēmos, 71 pannuxi¢j, 53, 204 panter, 145, 151 patromu/sthj, 95, 99, 167, 204 patromystēs, 99 pax deorum, 47 pedum, 145, 149 Pergamon, 15, 25, 52, 55, 56, 62, 119, 120, 125, 133, 135, 160, 163, 227 169, 172, 173, 174, 181, 183, 198, 201, 209, 210 Persephonē, 40 phallos, 42, 44, 60, 170, 179, 203 Philadelphia, 119, 161, 164, 178, 201, 202, 210 Phleios, 94 Phleos, 87 Phleus, 53, 55 Phōkaia, 50, 55, 64 Phrygia, 11, 14, 21, 25, 37, 59, 64, 140, 149, 156, 161, 162, 181, 191, 199, 202, 206 phylē, 75, 122 Pisidia, 18, 64, 156, 181, 199, 210 poda/rioi, 121, 164, 167, 205 Podarioi, 164 podoyo¢fion, 165, 205 Poima¢ntrioj, 88, 205, 211 Poimantrios, 88 Pontos, 22, 61, 83, 157, 172, 181 Priapos, 60, 208 Priēnē, 50, 52, 55, 94, 202, 209, 211 Pro\ Po/lewj, 89, 103, 211 Pro Poleōs, 89, 99, 103 pro¢poloj, 127, 167, 168, 205 Prokaqhgemw¢n, 106 Prokathēgemōn, 103, 106 Promētheus, 45, 58, 170, 179, 204 Propa¢twr, 76, 88, 92, 205, 211 Propatōr, 76, 88, 92 pru¢tanij, 126 Prytanis, 22, 71 purfo¢roi, 168, 170, 205 Pytilai, 111 Qea£ ‘Rw¢mh, 128, 138, 154, 200 Qeasw¢thj, 124, 200 Qeo£j ¡Eph¢kooj, 73 qeofa¢nthj, 97, 100, 167, 169, 200 qeofo¢roi, 168, 170, 200 qeolo¢goj, 169 qi¢asoj, 44, 72, 118, 124, 125, 126, 142, 163, 174, 177, 186 qurso¢j, 45, 179, 200 qursofo¢roj, 90, 167, 170 qusi¢a, 99, 174 Rhōsos, 59 sa¢koj, 88, 177 sa¢turoj, 44, 83, 157, 171, 172, 178, 206 Saba¢zioj, 59, 206 Sabazios, 59, 107, 129 Saittai, 19, 121, 164, 165, 205, 209 sakhfo¢roi mu/stai, 161, 177 Sardeis, 37, 120, 122, 160, 163, 165, 166, 178, 183, 190, 201, 210 satyros, 44, 53, 83, 151, 157, 171 scabellum, 164, 205 Sebaste, 64, 149, 161, 201, 210 seightai¿, 168, 170, 206 Severus Alexander, 142, 154 Sētanios, 102 Shta¢neioj, 102, 184, 206, 211 Sidē, 128, 137, 139, 174, 181, 183, 184, 186, 200 seileno¢j, 136, 167 silhno¢j, 44, 171 Silenos, 44 Skēpsis, 60, 197 Smyrna, 10, 16, 18, 19, 50, 55, 94, 97, 99, 100, 161, 162, 166, 167, 172, 174, 176, 181, 187, 189, 197, 198, 205, 210, 211 spei¿ra braxuleitw½n, 160 spei¢rarxoj, 149, 161, 167, 207 speiªra, 92, 115, 121, 122, 135, 142, 160, 161, 186, 206, 207 speira, 36, 92, 114, 121, 122, 149, 207 228 thyrsophoros, 90 thyrsos, 45, 53, 73, 90, 120, 142, 144, 145, 151, 170, 178, 179 Tib. Claudius Pius Pisoninus, 103, 176 Tiberius Claudius Apollōnios Aurelianus, 105 Tiberius Claudius Apollōnios Beronicianus, 105 Tiberius Claudius Sokratēs Sakerdōtianos, 126 Tieion, 57, 79 Tios, 57, 79 Tita¢n, 83, 157, 171, 172, 178, 208 Titan, 40, 83, 157 Traianus, 76, 79, 124, 183 Tralleis, 17, 110, 111, 161, 185, 197, 198 trapezei¢thj, 132 Trietērikos, 43, 208 triethri¿j, 43, 136, 172, 208 Trōas, 59, 73, 181, 197, 202 u(mn%do/j, 94, 97, 208 u(po/trofoj, 93, 167, 171, 208 u(pourgo£j kai£ seilhno¢kosmoj, 168, 170 u¥mnodida¢skaloj, 136 xoreu¢santej bouko¢loi, 136, 167, 169, 173, 209 xorhgo¢j, 135, 136, 167, 169, 173, 209 Yeni Dionysos, 37, 46, 48, 53, 81, 88, 89, 102, 105, 123 yılan, 40, 79, 126, 131, 140, 142, 143, 144, 148, 179 Zeus, 11, 28, 37, 40, 41, 44, 47, 71, 74, 77, 88, 111, 116, 129, 140, 143, 146, 162, 185 Zeus Ōphelios, 74 stefanhfo/roj, 93, 98, 99, 106, 126, 167, 170, 207 stephanēphoros, 98, 99, 106 Stratonikeia, 16, 58, 107, 110, 163, 172, 173, 176, 200 su¢nodoj, 81, 98, 102, 125, 139, 161, 165, 166, 186, 188, 189, 207 synodos, 36, 102, 187 summu/stai, 131, 132 sunklhtiko¢j, 150, 152 sunmu/ste, 78 synmyste, 78 sunmu/sthj, 115, 207 sumposi¢a, 77, 78, 172, 173, 193, 207 symposia, 77, 78sungeneiªj, 115 Swth¢r, 185 syngeneis, 115 synkretismos, 66 syrinks, 145 Tatarion Polyneikē Apphias, 109 temenos, 155 Teōs, 37, 50, 51, 56, 100, 161, 165, 166, 172, 176, 181, 183, 187, 201, 205, 206, 207, 210, 211 Termēssos, 152, 154, 181, 183, 186, 197, 200, 210 Tetrakorē, 127 Texni¢tai, 51 Theangela, 58 Theasōtēs, 124 Thēbai, 51, 54, 207 Theodosius, 182, 194 theophantēs, 100 Theos Epēkoos, 73 thiasos, 36, 44, 72, 73, 124, 162 thrysos, 149 Thyaira, 124, 183 Thyateira, 124, 125, 126, 163, 165, 201, 210 229